In de late 19e eeuw werd fotografie bekend als een creatief middel voor visuele expressie, vooral in de Verenigde Staten, via tijdschriften en bladen. Fotografen namen het nieuwe en moderne apparaat over en ontwikkelden het tot een nieuwe kunstvorm. Vandaag de dag worden Amerikaanse fotografen Alfred Stieglitz (1864-1946) en Edward Steichen (1879-1973) beschouwd als de pioniers die fotografie als kunst in musea, galeries en als erkende kunstvorm vestigden. In 1905 richtte Stieglitz bijvoorbeeld de galerie “291” in New York op, die avant-garde kunst in fotografie, schilderkunst en beeldhouwkunst tentoonstelde. Door hun inspanningen is fotografie nu een gevestigde kunstvorm.
1920: Het modernisme
Na 1920 ontwikkelde de tijdgeest zich met een focus op het modernisme tot zeer scherp weergegeven beelden. De wazige tijd van de schilderkunst en de vroege fotografie werden achter zich gelaten en men wendde zich tot landschapsfotografie, zoals die van Edward Weston, Ansel Adams en anderen. Kunststromingen zoals het kubisme hadden een belangrijke invloed op de fotografie, die door fotografen als Bernd en Hilla Becher in Duitsland werd voortgezet.
In de jaren twintig vestigde fotografie zich voor het eerst in tijdschriften en magazines. Je herkent vast de foto’s van fotografen achter grote platencamera’s en poederflitsers. Met de invoering van het 35mm formaat werd fotografie steeds mobieler.
Fotografie verplaatste zich van de studio’s van portretfotografen naar het veld voor landschaps- en architectuurfotografie. Maar ook mode- en reportagefotografie werden steeds populairder. Beschouwers van de foto’s namen deze nieuwe, scherpe en objectieve weergave van de werkelijkheid op als een heilzame vorm van documentatie in tijdschriften en bladen. Toch werd fotografie door sommige fotografen al voor meer dan alleen reportage- en documentatiedoeleinden gebruikt. Het werd steeds meer gezien als een visueel en creatief expressie-instrument. Toch zou het nog enkele decennia duren voordat fotografie als kunstvorm de waardering zou krijgen die het verdiende.
HENRI CARTIER-BERSSON
In de jaren 30 wijdden pioniers als de Fransman Henri Cartier-Bresson zich aan de fotografie, na eerder schilderkunst te hebben gestudeerd. Net als veel andere fotografen richtte hij zich op een perfecte compositie van zijn foto’s. Cartier-Bresson gebruikte altijd het volledige negatiefformaat om later bijsnijden en daarmee kwaliteitsverlies te voorkomen. In 1947 organiseerde hij zelf een grote tentoonstelling in het Museum of Modern Art in New York, wat beschouwd kan worden als een mijlpaal in de fotografie.
Tegenwoordig worden fotografen uit die tijd hoog gewaardeerd en hun goed gearchiveerde negatieven zijn helaas niet voor het publiek toegankelijk. Maar met de huidige digitale fotografie en beeldbewerking zijn er veel meer mogelijkheden voor creatieve exploratie in de fotografie. Fotografen hebben nu alle vrijheid om kunst te creëren. De Düsseldorfer Fotovakschool bijvoorbeeld, die wereldwijd bekendheid geniet, breidt de nieuwe objectiviteit die door fotografen als de Bechers werd vormgegeven, verder uit met behulp van digitale beeldverwerking.
In de wereld van fotografische kunst is er een groeiende discussie over wat wel en niet als kunst beschouwd kan worden. Traditionalisten zien digitale bewerking als een bedreiging voor het perfecte kunstwerk, terwijl avant-gardisten vrij werken en alle creatieve en technische mogelijkheden van fotografie combineren. Het resultaat is vaak ver verwijderd van objectiviteit en werkelijkheid.
Sommige kijkers van hedendaagse fotografische kunst stellen dat ze het werk zelf hadden kunnen maken. Maar met het verdwijnen van de noodzaak voor vakmanschap bij het maken van een foto, kan iedereen nu kunstwerken maken. Het echte succes ligt in de overtuiging van het publiek dat een foto een kunstwerk is. Een opleiding in fotografie is niet langer voldoende, netwerken in de kunstwereld en curatoren zijn nodig om de waarde van het werk te bepalen. Dit bepaalt ook de vraag naar fotografische kunst.
Sinds het begin van de 19e eeuw heeft fotografie zich ontwikkeld tot een erkende kunstvorm. De uitdrukking “kunst komt voort uit vaardigheid” is hier van het grootste belang. In de fotografie gaat het niet alleen om het vastleggen van een beeld, maar om de vaardigheid om het vastgelegde beeld te transformeren in een kunstwerk dat de kijker raakt en betekenis geeft.
Het feit dat fotografie nu als kunst wordt erkend, betekent dat het in dezelfde categorie valt als andere traditionele kunstvormen, zoals schilderkunst en beeldhouwkunst. Het vereist niet alleen technische vaardigheid, maar ook creativiteit, visie en een diep begrip van de esthetiek.
Met de opkomst van digitale technologieën zijn er nieuwe mogelijkheden ontstaan om de traditionele grenzen van de fotografie te doorbreken en deze te combineren met andere kunstvormen zoals videokunst en installatiekunst. Dit heeft geleid tot een grotere vrijheid en expressieve mogelijkheden in de fotografische kunstwereld.
Al met al is het duidelijk dat fotografie een belangrijke plaats inneemt in de wereld van de kunst. Het heeft zich ontwikkeld tot een gevestigde kunstvorm die de vaardigheden en creativiteit van fotografen vereist om betekenisvolle en impactvolle werken te creëren die het publiek blijven verrassen en inspireren.
Veelgestelde vragen
Is fotografie echt een kunstvorm?
Ja, fotografie wordt tegenwoordig als een erkende kunstvorm beschouwd. Sinds het begin van de 19e eeuw heeft het zich ontwikkeld tot een gevestigde kunstvorm die technische vaardigheid, creativiteit en een diep begrip van de esthetiek vereist.
Moet fotografie alleen de werkelijkheid weergeven?
Nee, fotografie is niet beperkt tot het weergeven van de werkelijkheid. Fotografen hebben vrijheid om hun eigen visie en creativiteit te uiten en kunnen zelfs digitale bewerkingen gebruiken om hun kunstwerken te creëren.
Is fotografie als kunstvorm duur?
Net als andere kunstvormen kan fotografie variëren in prijs. Sommige werken kunnen duur zijn vanwege de reputatie van de fotograaf of omdat het werk zeldzaam is. Andere werken kunnen echter betaalbaar zijn voor verzamelaars en kunstliefhebbers.
Hoe bepaal je of een foto een kunstwerk is?
Het bepalen of een foto een kunstwerk is, is een kwestie van persoonlijke voorkeur en waardering. Het kan afhankelijk zijn van verschillende factoren, zoals de technische vaardigheden van de fotograaf, de esthetiek en creativiteit van het werk, en de impact en betekenis ervan voor de kijker. Curatoren in de kunstwereld spelen ook een belangrijke rol bij het erkennen en promoten van fotografie als kunstvorm.